مبارزه با افات انباری

مبارزه با آفات انباری :

بازرسی و برآورد میزان آلودگی انبارها:

معاینه و بازرسی های ادواری انبارها یکی از اقدامات اساسی در نگهداری غلات و سایر محصولات انباری است . بوسیله بازرسی های منظم  از چگونگی فعالیت آفات مختلف  و میکروارگانیسم ها آگاه شده و به موقع اقدامات لازم را به عمل آورد .برای آگاهی از نحوه فعالیت آفات و قارچ ها ،روش های مختلفی وجود دارد که با بکار بردن آنها می توان میزا ن آلودگی  محصول را برآورد کرد . این روش ها ممکن است براساس مقدار رطوبت دانه های غلات (برای تخمین میزان آلودگی به قارچ ها ) و یا تعداد حشرات موجود در واحد وزن محصول نمونه باشد . در بازرسی های معمولی انبار باید توجه شود که تنها مشاهده چند حشره در گوشه و کنار انبار  و یا در سطح محصول نمی تواند پایه و اساسی برای تعیین میزان آلودگی و یا فعالیت حشرات باشد .زیرا از طرفی میزان فعالیت این جانوران در ساعات مختلف شبانه روز در نقاط مختلف انبار برحسب شدت نور ،حرارت و رطوبت متفاوت بوده و از طرف دیگر طرز زیست و مراحل رشدی آنها نیز همیشه یکسان نمی باشد .به طور کلی حشرات در قسمت های فوقانی توده محصول بیشتر مشاهده می شوند ولی برای انجام بازرسی های دقیق لازم است از دانه های موجود در سطوح مختلف محصول ،از مواد جارو شده و دانه های شکسته موجود در گوشه های انبار معاینه به عمل آید . برای پی بردن به وجود حشرات در انبار می توان از مواد شیمیایی جلب کننده، تله های نوری ،مقواهای موج دار به عنوان پناهگاه و غیره استفاده کرد .با این عملیات می توان حضور حشرات را در انبار ها به اثبات رسانید ولی برای تخمین تراکم جمعیت  و میزان فعالیت آنها نخست از محصول نمونه برداری کرده و سپس برآورد خسارت می کنند .

ا- نمونه برداری :

به منظور آگاهی از فعالیت آفات و همچنین تخمین میزان خسارت آنها لازم است از نقاط مختلف محصول توده شده و از اعماق مختلف آن به طور تصادفی نمونه برداری شود . یکی از روش های متداول برای این کار استفاده از سوند های مختلف است .این سوند ها که در خرید و فروش غلات  به منظور نمونه برداری و اطلاع از کیفیت و مرغوبیت محصول و همچنین تعیین میزان آلودگی محصول  آنها به مواد ناخالص مانند بذور علف های هرز ،سنگریزه و غیره مورد استفاده قرار می گیرند .این سوند ها به اشکال مختلف و به طول 30 -50 سانتی متر ساخته می شوند .

سوندهای نمونه برداری اغلب نوک تیز بوده و از فلز یا نی خیزران ساخته می شوند. سوند فلزی معمولی به شکل میله ای است که یک طرف آن دارای دسته و طرف دیگر آن باریک و بسته است .در طول آن شیاری تعبیه شده که با مختصر حرکت چرخشی  دانه ها وارد آن می شوند .هنگام نمونه برداری سوند را به طور جانبی در داخل کیسه حاوی غلات فرو کرده و می پیچانند تا دانه ها از راه شیار طولی وارد آن شوند .نوعی که بیشتر از همه متداول است عبارت از لوله ای است که به وسیله آن می توان از عمق حداکثر 180 سانتی متر و به فواصل 15 سانتی متر نمونه برداری کرد .این سوند از دو لوله داخل هم تشکیل شده که هر یک در طول خود به فواصل هر 15 سانتی متر دارا ی چندین سوراخ می باشد. با پیچاند ن یکی از  لوله ها  می توان سوراخ های موجود روی بدنه ی لوله ها را برای ورود دانه باز و یا بست .هنگام فرو کردن سوند در داخل محصول و یا موقع بیرون کشیدن آن  سوراخ ها باید مسدود باشند. هنگام نمونه برداری پس از  اینکه سوند در عمق مورد نظر قرار گرفت با پیچاندن یکی از لوله ها سوراخ ها را برای ورود  دانه باز می کنند.

• غربال کردن :

به منظور آگاهی از میزان آلودگی و تعیین تعداد حشرات می توان نمونه محصول را غربال کرد . برای این کار از غربال هایی که قطر سوراخ آنها متناسب با نوع محصول است استفاده می کنند .با این کار می توان با سرعت و دقت بیشتری تعداد حشرات موجود در نمونه را تعیین کرد . از سال 1967 دستگاه های نمونه برداری خود کار به بازار عرضه شد ه است . این دستگاه ها که برای نمونه برداری های منظم  از محصول به منظور بررسی های آزمایشگاهی در گذر گاه تسمه های نقاله قرار داده می شوند برای تعیین میزان آلودگی محصول  به حشرات نیز قابل استفاده می باشند.

• تعیین میزان آلودگی :

برای تعیین میزان آلودگی ابتدا با وسایل مختلف مانند سوند و غیره  از نقاط مختلف نمونه برداری کرده و وزن آن را به یک کیلو گرم می رسانند . سپس تعداد حشرات  و سایر آفات موجود در آن را با استفاده از وسایل مختلف شمرده و به قرار زیر میزان آلودگی را تعیین می کنند :

تعداد حشرات بیشتر از 15 عدد              آلودگی بسیار شدید .

تعداد حشرات بین  15 -10  عدد            آلودگی شدید .

تعداد حشرات کمتر از 10 عدد                نمونه برداری مجدد.

عملیات نمونه برداری را مطابق روش بالا ادامه داده تا وزن نمونه به سه کیلوگرم برسد سپس حشرات آن را شمرده و به فرار زیر میزان آلودگی را تعیین می کنند :

تعداد حشرات بیشتر از 9 عدد                 آلودگی شدید .

تعداد حشرات کمتر از 9 عدد                   نمونه برداری مجدد .

باز نمونه برداری را به روش فوق ادامه داده و مقدار آن را به 9 کیلو گرم افزایش می دهند و حشرات آن را شمرده  و تعیین آلودگی به قرار زیر می کنند :

تعداد حشرات بیشتر از5 عدد                  آلودگی متوسط

تعداد حشرات کمتر از 5 عدد                  آلودگی سبک و نمونه برداری مجدد 

سپس نمونه برداری را مانند فوق ادامه داده و این بار مقدار نمونه را به 222 کیلو گرم افزایش داده سپس حشرات آن را شمرده و تعیین می کنند:

 تعداد حشرات حد اکثر 20عدد                آلودگی بسیار سبک

تعداد حشرات حد اکثر 21 – 50 عدد         آلودگی  سبک

تعداد حشرات حد اکثر51 – 300 عدد        آلودگی متوسط

تعداد حشرات حد اکثر 301 – 1500عدد    آلودگی شدید 

تعداد حشرات بیشتر از  1500عدد            آلودگی  بسیار شدید 

بازرسی های معمولی انبار ها :

برای آگاهی از وضع عمومی انبار ها لازم است هر چند وقت یک بار از محصولات موجود در انبار بازدید عمومی به عمل آید .   بازرسی های معمولی انبار که بدون نمونه برداری انجام می شود بایستی در مواقعی از روز صورت بگیرد که هوا خنک باشد .زیرا حشرات در ساعات گرم روز معمولا” در پناهگاه های خود به سر برده و کمتر ظاهر می شوند . از طرف دیگر اغلب حشرات انباری از نور گریزان بوده و ترجیح می دهند  در جاهای تاریک و یا هنگام شب به فعالیت بپردازند .به طور کلی هنگام بازرسی کارشناسان باید برنامه ی کار خود را با توجه به رفتار ،عادات و ویژگی های زیستی آفات تنظیم کنند تا نتیجه درستی از آن به دست آید .  در بازرسی های عمومی که بر پایه مشاهدات استوار است پس از بازدید از قسمت های مختلف انبار ،سطح دانه های توده شده و یا کیسه ها می توان میزان آلودگی را به قرار زیر تعیین کرد :

عدم مشاهده حشره پس از بازدید های دقیق و طولانی                  بدون آلودگی                                                                     

مشاهده تعداد کمی  حشره به طور پراکنده                                آلودگی  ضعیف

مشاهده منظم حشرات در گروه های کوچک                              آلودگی  متوسط

مشاهده  حشرات فعال به تعداد زیاد در سطح و اطراف محصول     آلودگی  شدید

مشاهده تعداد کثیری از حشرات ،شنیدن صداهای خفیف از           آلودگی  بسیار شدید

داخل غلات توده شده و کیسه های پر و مشاهده لایه ای ازپوسته های لاروی در سطح محصول

شرایط کلی ساختمان انبار ها :

در بیشتر کشورهای در حال رشد نسبت به ساختن انبار هایی که دارای شرایط لازم برای نگهداری محصولات انباری باشد کمتر توجه می شود در این کشورها تولیدات کشاورزی  و مواد غذایی انباری گاهی در شرایط بسیار ابتدایی و غیر بهداشتی نگهداری می شوند و به این سبب طبق گزارش های  مجامع بین المللی  بزرگترین ارقام خسارت آفات انباری در این مناطق از جهان  به چشم می خورد. زیرا در این کشورها از یک طرف شرایط آب و هوایی برای فعالیت آفات انباری مساعد است و از طرف دیگر انبار های مجهز و امکانات مبارزه موثر وجود ندارد. البته در سال های اخیر جهت رفع این مشکلات انباری ویژه نگهداری محصولات بسته بندی شده ساخته شده است . به طور کلی انبار ها به هر شکل و اندازه ای که باشند و از هر نوع مصالح ساختمانی ساخته شده باشند حداقل بایستی دارای شرایط زیر باشند :

1. قابلیت نگهداری گاز :

ساختمان انبار بایستی طوری باشد که به تواند برای مدت نسبتا “زیاد (حداقل 24 ساعت ) گاز سمی را بدون نشت به بیرون نگهداری کند برای این منظور در ،پنجره و بدنه ساختمان باید غیر قابل نفوذ  به گاز باشد .در انبار های  بزرگ که محصولات انباری را در گونی و یا در بسته ها ،در جاهای مشخص چیده اند هنگام مبارزه با آفات و استعمال سموم گازی می توان از چادر های پلاستیکی استفاده کرد .

• نفوذناپذیر بودن به رطوبت :

رطوبت یکی از عوامل مهم برای فعالیت آفات میکروارگانیسم ها می باشد در مناطق بارانی و در جاهایی که آب های زیرزمینی نزدیک به سطح زمین هستند برای جلوگیری از نفوذ رطوبت ،در ساختمان دیوار ها و کف انبار از حفاظ های ضد رطوبت استفاده می کنند . آب باران ممکن است از دیوارهایی که از مصالح ساختمانی  درست شده اند براساس خواص لوله های موئی گذشته و به درون  انبار راه یابند. این عمل در مناطق بارانی که ریزش باران زیاد و تبخیر کم است به علت اشباع سطح دیوارها از رطوبت زیاد دیده می شود برای جلوگیری از نفوذ رطوبت در اینگونه جاها می توان دیوار ها را دو جداره ساخت و یا از ایزولان های مختلف استفاده کرد . یکی از منابع مهم رطوبت آب های زیر زمینی است که کوچکترین بی توجهی در ساختمان انبار سبب می شود که رطوبت به طور دائم به درون انبار نفوذ کند و کف و دیوارها را خیس نماید. به این جهت در جاهایی که زمین مرطوب است  باید از ساختن انبار خودداری شود و اگر ضرورت ایجاب می کند در جاهایی که زمین مرطوب است  انبار ساخته شود بایستی قبلا “زمین زهکشی شود.

رعایت این نکات به ویژه در مناطق مرطوب و بارانی لازم است . برای جلوگیری از نشت رطوبت می توان از ایزولان های مختلف مانند مواد سربی ،مسی ،نمد قیراندود و آسفالت گرم استفاده نمود. در مناطق گرم و مرطوب بهتر است به جای ایزولاین هایی که از مواد آلی تهیه می شوند از پنبه نسوز قیراندود استفاده شود زیرا ترکیبات آلی اغلب در مقابل گرما و رطوبت آسیب پذیرند . در عمل بعضی از مواد پلاستیکی مانند پولیتن و پولی ایزوبوتیلن به عنوان ایزولان در کف انبار ها به کار برده می شوند .بایستی دقت نمود که ضخامت این مواد در حدود 3 میلیمتر باشد تا در اثر تماس با مواد سیمانی و هنگام کار پاره نشود . گاهی همه ی بدنه ی انبار از ورقه های آهن گالوانیزه و یا آلومینیوم می سازند . آلومینیوم فلز سبک و مقاومی است که مانند آهن گالوانیزه در مناطق خشک وگرم قابل استفاده است ولی در جاهای مرطوب به علت زنگ زدن و خراب شدن بهتر است آلیاژی  از منگنز و  آلومینیوم به کار برده شود . انبار های فلزی با تمام امتیازاتی  که دارند در مقابل نفوذ گرما به درون انبار چندان مقاومتی ندارند .بیشترین رطوبت ممکن است در اثر بارندگی ها و نفوذ آب از راه پشت بام فراهم شود برای جلوگیری از آن ممکن است پشت بام را به صورت شیروانی بسازند و یا با گونی قیراندود پوشانیده و آسفالت نمایند . در حالت اخیر برای سرعت بخشیدن  به جریان آب شیب مناسبی در ساختمان پشت بام پیش بینی می کنند . در انبار های مناطق گرم و مرطوب به علت کاهش گرمای شبانه ی محل و خنک شدن هوای محوطه زیر سقف و اطراف دیوارها اغلب مقداری  رطوبت در این قسمت ها متمرکز می شود این پدیده به ویژه در انبارهای فلزی که هنگام شب به8 سرعت گرمای خود را از دست می دهند دیده می شود .برای جلوگیری از آن در ساختمان اینگونه انبارها در یچه هایی نصب می کنند تا در مواقع گرم روز برای تهویه و خنک کردن انبار مورد استفاده قرار بگیرند .

• نفوذناپذیر بودن به گرما :

یکی از عوامل مهم اکولوژیک در انبار گرما است که اگر به عللی افزایش پیدا کند باعث شدت یافتن فعالیت حشرات ،کنه ها و میکروارگانیسم ها می شود . افزایش گرما به ویژه در انبار های نمناک می تواند محصولات انباری را با خطر جدی مواجه سازد گرما و رطوبت زیاد نه تنها محیط را برای نشو و نمای عوامل بیولوژیک مختلف آماده می کند در عین حال برای کارگرانی که مجبور هستند در داخل انبار کار کنند نیز مشکلات اساسی فراهم می کند . علت افزایش گرمای داخل انبار گاهی مربوط به شکل هندسی مصالح ساختمانی به کار رفته و طرز قرار گرفتن در جهات جغرافیایی مختلف است  . در مناطق گرمسیری بایستی سطح بیرونی دیوارها و پشت بام را از مواد سفید رنگ پوشانید تا پرتوهای نوری را برگردانیده و از شدت گرما بکاهد . به تجربه ثابت شده است که آهن گالوانیزه در انبار های  فلزی به شدت پر توهای خورشیدی را برگردانیده و از افزایش گرما جلوگیری می کند . در مناطق با عرض جغرافیایی کم بیشترین تشعشعات خورشیدی را دیوارهای سمت شرقی و جنوبی جذب می کنند هنگام ساختن انبار باید کوشش شود تا سطح کمتری از دیوارها در این محور قرار بگیرد اگر تعداد پنجره ها و نورگیر های شیشه ای بیش از اندازه باشد در بالا بردن گرمای درون انبار موثر خواهند شد . به این جهت در جاهای گرمسیری هنگام ساختن انبار سطح کلی نورگیرها و پنجره ها را به حداقل ممکن کاهش داده و محل آنها را نیز تا حدود امکان در پناه سایبان ها قرار می دهند .

انبار های نفوذ ناپذیر :

یکی از روش های پیشرفته نگهداری غلات استفاده از انبارهای نفوذ ناپذیر است . این انبارها عبارت از مخزن هایی هستند که پس از پر کردن از محصول و بستن در و پنجره  ارتباط داخل آنها از نظر تبادل گازی با محیط خارج به طور کلی قطع می شود . اکسیژن موجود در فضا به تدریج صرف تنفس عوامل بیولوژیک موجود درانبار مانند جوانه ی دانه ها ،حشرات ،کنه ها و قارچ ها شده و پس از چندی به علت کمبود اکسیژن و فزونی گاز کربنیک ادامه ی زندگی برای همه ی موجودات زنده غیر ممکن می شود . این موضوع که در واقع اساس انبار های  نفوذ ناپذیر را تشکیل می دهد.  برای اولین بار در سال 1918 ،1920 Elkington ,   Dendy ضمن بررسی های خود نشان دادند که اگر حشراتی را با مواد غذایی کافی در ظروف غیر قابل نفوذ هوا نگهداری کنند پس از اینکه بخش مهمی از اکسیژن موجود به وسیله ی تنفس مصرف شود حشرات تلف می شوند . Safford جزء اولین پژوهندگانی است که در سال 1939 در استرالیا در این زمینه به آزمایش های علمی دست زده است . این محقق تغاری پر از گندم آلوده به شپشه گندم را در داخل چاله ای قرار داد و سپس روی آن را به وسیله پلاستیک و خاک طوری پوشاند که هوا نتواند داخل آن شود.پس از چند ماه در تغار را باز و ملاحظه کرد که تمام شپشه های موجود مرده اند و به گندم تنها اندک خسارتی که آن هم اجتناب ناپذیر است وارد شده است. باید توجه داشت که انبار های نفوذناپذیر ویژه نگهداری و ذخیر ه غلاتی است که رطوبت آنها از 13 % تجاوز نمی کند . ولی طبق بررسی های  انجام شده گاهی غلاتی را که رطوبت آنها در حدود 15 % است نیز می توان بر اسا اصول نامبرده نگهداری نمود البته در اینحالت فعالیت قارچ ها سبب کاهش اکسیژن محیط انبار خواهد شد .

انواع انبارهای نفوذناپذیر:

1. انبار پوزا

 Pradham و همکاران در سال 1969 در هندوستان بعد از انجام برسی های لازم انبار پوزا را به گنجایش 1 تا 4 تن را پیشنهاد کردند . پوزا یک انبارنفوذناپذیر زیر زمینی است که روی سطح بتونی بنا می شود . دیوارها و سقف انبار از مصالح ساختمانی مختلف مانند آجر و سیمان  ساخته می شود و برای جلوگیری از نفوذ هوا و رطوبت یک لایه ی پلاستیکی پولیتن در داخل دیوارها به کار میبرند .برای پر کردن انبار دریچه ای بالا و برای خالی کردن لوله ای از فولاد و یا آهن گالوانیزه به قطر 9 و طول 24 سانتی متر در پایین کار می گذارند .به منظور جلوگیری از حمله ی موش ها در روی سقف و اطراف انبار ،حفاظی از آجر ،سیمان ،گچ و غیره ایجاد می کنند .لازم به یادآوری است غلاتی که در این انبارها نگهداری می شود باید کاملا” خشک بوده و رطوبت آنها از 12% تجاوز نکند برای از بین بردن حشراتی که از مزرعه همراه محصول وارد انبار می شوند لازم است حداقل 3 تا 4 ماه از بازکردن دریچه انبار به طور جدی خودداری شود تا تمام آفات موجود در اثر کمبود اکسیژن و افزایش گازکربنیک از بین بروند . در چنین انبارهایی می توان محصول را چندین سال نگهداری نمود .

2.  انبارهای فلزی :

علاوه بر انبارهای فلزی که جدار آنها از ورقه های آهن گالوانیزه و یا سایر فلزات ساخته می شود در سالهای اخیر انبارهایی نیز از توری های آهنی ساخته شده است از آنجایی که ساختن این انبارها آسان بوده و از لحاظ اقتصادی نیز مقرون به صرفه است به این جهت استفاده از آنها روز به روز بیشتر متداول شده است این انبارها را معمولا” روی سکو های سیمانی مقاوم می سازند . برای این منظور پس از حفر پی و ایجاد سکوی بتونی مناسب ابتدا دو سر ورق توری فلزی را که قطر مفتول و ابعاد سوراخ های آن متناسب با گنجایش انبار است به شکل استوانه به هم جوش می دهند . سپس درون آن را با پوشش های پلاستیکی مختلف  مانند پولیتن و بوتیلن نفوذناپذیر کرده تا ارتباط درونی انبار با بیرون از لحاظ تبادل گازی و رطوبت به طور کامل قطع بشود ظرفیت این انبارها معمولا” کمتر از 100 تن بوده ولی ممکن است گنجایش آنها را تا 800 تن نیز افزایش داد. 

در بعضی از کشورها مانند قبرس و کنیا سیلوهای زیرزمینی غیر  قابل نفوذ ساخته اند به این صورت که نیمی از ساختمان در زیر زمین و نیم دیگر به شکل گنبد در روی زمین ساخته  می شود . شکل عمومی این سیلوها در یک مقیاس کوچک شبیه دو قیفی است که از طرف دهانه روی هم قرار گرفته اند . طبق گزارش مقامات رسمی کشور قبرس در سال 1961 در این سیلوها می توان غلات خشک را به مدت سه سال بدون کمترین هزینه سالم نگهداری نمود .

در تایلند برای نگهداری برنج سیلوهای ویژه ای به گنجایش در حدود 5 تن ساخته می شود . این سیلوها بر روی سکویی از بتن مسلح ساخته شده و دور تا دور این سکوی دایره ای شکل از ستون های  فلزی به طول 2 متر و قطر 19 میلیمتر به فاصله هایی در حدود 27 سانتی متر نصب می کنند . ستون های فلزی را طوری نصب می کنند که در بالا به همدیگر نزدیک شده و یک شکل گنبدی  می سازند . البته ستون های فلزی به وسیله میله های آهنی افقی مهار می شوند در بالای گنبد روزنه ای به قطر تقریبی 90 سانتی متر تعبیه می کنند که به وسیله در پوش آلومینیومی بسته می شود داخل این انبار را با قیر گونی ،قیر و بتن مسلح می توان غیر قابل نفوذ کرد .

آفت کش های انباری :

آفت کش هایی که در مبارزه با حشرات انباری به کار میروند از نظر شکل ظاهری  و حالت فیزیکی  بسیار متغیرند .  این  آفت کش ها ممکن است به صورت گردهای کم  اثر مایع تحت فشار ،گرد یا قرصهای گازی و غیره باشند .

1.  گرد رقیق :

گرد های رقیق  سمومی هستند که در ترکیب آنها مواد موثر کمتری  به کار رفته است  اینگونه گردها را بوسیله گرد پاش موتوری و یا دستی به کار می بردند . بعضی از کارخانه ها این مواد را در قوطی های فلزی ویژه که دارای در پوش  سوراخ  سوراخ  است به بازار عرضه می کنند . در این صورت بدون جابجا کردن  سم  مانند نمک پاش مورد استفاده قرار می گیرند . در جاهایی که به گردپاش دسترسی نباشد می توان گرد سمی را در داخل کیسه پارچه ای ریخته و روی گونی های حاوی محصول  با احتیاط  تکان داد. گردهای رقیق بایستی در جاهای خشک نگهداری شود  زیرا در مجاورت رطوبت تجزیه شده   و از اثر آنها کاسته می شود . این گردها برای  آمیختن با دانه های غلات ،حبوبات و یا برای پاشیدن روی گونی ها و کیسه های پر مورد استفاده قرار می گیرند . پاشیدن این گردها روی گونیها ی پر سبب می شود که حشرات نتوانند به داخل آنها نفوذ کنند . برای آفت زدایی واگن ها و انبار های خالی گاهی اوقات از این گردها استفاده می کنند .

•  پودر های وتابل :

این پودرها را هنگام مصرف ابتدا بایستی در آب  رقیق کرده و سپس بوسیله سمپاش به کار می برند . پودر های وتابل یا قابل تعلیق در آب را در انبار های خالی به کار می برند برای این منظور در ،دیوار ،سقف و کف انبار ،واگن ها ،انبار کشتی و کامیون ها را بوسیله این ترکیبات سمپاشی می کنند .

• امولسیون ها:

امولسیون ها مایعات غلیظی هستند که موقع مصرف آنها را به نسبت مشخصی با آب مخلوط و رقیق  می کنند. این سموم را نیز برای سمپاشی انبار های خالی ،واگن ها ،کشتی ها ،کامیون ها ،و سطح بیرونی کیسه ها مورد استفاده قرار می دهند .

• سموم مایع :

این سموم محلول هایی هستند که صرفا “به منظور ایجاد مه یا  آئروسول به کار می روند. برای ایجاد مه یا آئروسول از سمپاش های ویژه ای استفاده کرده که سم را به ذرات بسیار ریزی تبدیل می کنند ( 2 تا 50 میکرون ) این ذرات با مختصر جریان هوا منتشر شده به آسانی در شکاف ها و گوشه های انبار نفوذ می کنند.

• فشنگ و بمب گازی :

 بمب گازی و  فشنگ ها مصنوعات سمی هستند که در ساختمان آنها یک یا دو نوع حشره کش همراه با مواد حامل مانند فرئون به کار میرود. این مصنوعات دارای فتیله ای بوده که با آتش مشتعل شده ودر اثر حرارت گاز سمی ایجاد می کننداین فشنگ ها و بمب ها براساس سم لیندین، پیرترین ، د. د. ت و غیره در اندازه ها ی مختلف ساخته می شوند. فشنگ ها ر ا باید در جاهای کاملا” بسته به کار برد یک فشنگ بزرگ برای ضد عفونی 300 متر مکعب فضای انبار کفایت می کند اگر لازم باشد  در جایی چندین فشنگ به کار برند پس از قرار دادن آنه در جاهای مناسب نخست فشنگی را که از در خروجی دورت راست آتش می زنند سپس بقیه را به همین ترتیب روشن ومحوطه را ترک می کنند .

•  ترکیبات گازی :

ترکیباتی هستند با قدرت تبخیر زیاد که در گرما و فشار معین به گاز کشنده تبدیل می شوند . مولکول های این نوع گاز ها به طور مستقل در فضا پراکنده شده و به موقع به داخل مواد انباری نفوذ و یا از آن خارج شدند. سموم گازی از نظر فیزیکی به هر حالتی که باشند باید دارای خواص زیر باشند :

1.  در گرمای معمولی محیط به آسانی تبخیر شده بخار آن به آسانی در فضا پراکنده شود .
2. به آسانی بتواند به درون محصولات انباری نفوذ کند .
3. بر روی مواد انباری  از لحاظ فیزیکی و شیمیایی (رنگ ،بو، مزه ) تغییراتی پدید نیاورد .
4. غیر قابل اشتعال و انفجار باشند .
5. هر چه ممکن است سمیت آن برای انسان کمتر باشد .
6. به کار بردن آن آسان و نیا ز به افراد مجرب و وسایل پیچیده فنی نباشد .
7. بتواند بر روی آفات بیشتری اثر کند .
8. به کار بردن آن از نظر اقتصادی مقرون به صرفه باشد .
9. غیر قابل حل در آب باشد . چون در اغلب مواد غذایی انبار شده همیشه مقداری آب وجود دارد.

در حال حاضر هیچ یک از سموم گازی موجود در بازار به تنهایی نمی تواند همه این امتیازات را یک جا در برداشته باشد . به طور کلی هر یک از سموم گازی در محدوده ی عمل خود دارای محاسن و معایبی هستند که اگر هنگام عمل آگاهانه و با توجه به ویژگی های شیمیایی آنها مصرف شوند نتیجه مطلوب بدست خواهد آمد .

ارزش های اصلی سموم گازی :

1.  سرعت انتشار گاز :

چگونگی انتشار ذرات گاز در فضا یکی از نکات اساسی و مهمی است که هنگام تدخین  سموم باید مورد توجه قرار بگیرد . هر چه مزن مولکولی ماده گازی زیادتر باشد به همان نسبت از قدرت انتشار آن کاسته می شود .به این جهت مثلا “گاز دی برمو اتان  که سنگین تر از اکسید دتیلن است کندتر پخش می شود .از طرف دیگر سرعت انتشار گاز به در جه ی گرمای محیط نیز بستگی دارد . هرچه محیط گرمتر باشد گاز با سرعت بیشتری پراکنده می شود .اغلب ترکیبات گازی که در حال حاضر در مبارزه با آفات انباری مورد استفاده قرار می گیرند به جز اسید سیانیدریک از هوا سنگین تر هستند. بنابراین برای خوب پخش شدن آنها در انبار احتیاج به بادبزن و وسایل مکانیکی دیگر است .

•  جذب سطحی   Adsorption

جذب سطحی   عبارت از پیوستن مولکول های یک گاز به سطح مواد انباری است در این پدیده مولکولهای جذب شده هیچگونه تغییری در ماهیت ماده انباری ایجاد نمی کنند و ممکن است در اثر تهویه به طور کامل از بین بروند .

• Adsorption یا جذب و ترکیب با مواد :

عبارت  از جذب و ترکیبات مولکول های  گاز با ماده انباری جامد و مایع  است . در این پدیده  مولکولهای گاز با مواد انباری ترکیب می شوند . مثلا “اسید سیانیدریک می تواند با بعضی از مواد انباری مرطوب ترکیب شده و اجسام دیگری به وجود می آورد . بنابراین استفاده از آن در مورد مواد غذایی مرطوب در کشورها ممنوع  شده است.

•   Desorption تهویه :

بعد از پایان عملیات گاز دهی به منظور از بین بردن سموم باقیمانده باید محصول انباری تهویه شود . این عمل به وسیله باد بزن های مختلف انجام می شود که ضمن آن مولکولهای  گاز جذب شده به تدریج از محصول رها  شده و با فشار جریان هوا از انبار خارج می شوند .

•  واکنش شیمیایی :

بعضی از سموم گازی ممکن است مستقیما” روی پاره ای از مواد انباری اثر کرده و تولید اجسام پایدار سمی در محصولات  غذایی کرده که می تواند بهداشت انسان و دام را به شدت به مخاطره بیندازد.  به این جهت از به کار بردن سمومی که منجر به تولید چنین ترکیباتی می شود باید خودداری  شود . مثلا” اسید سیانیدریک با مواد قندی بعضی از میوه های خشک ترکیب شده سمی به نام سیان هیدرین تولید می کند و یا سم بر مورد و متیل روی بعضی مواد غذایی ترکیبات بر موری غیر آلی به وجود می آورد .

ماسک گاز:

ماسک گاز یکی از مهمترین وسایل حفاظتی و بهداشتی است و اشخاصی که در عملیات تدخین سموم گازی شرکت دارند حتما” باید به ماسک گاز مجهز باشند . مناسبترین ماسک گاز که در اغلب موارد می تواند مورد استفاده قرار گیرد . ماسک با کار توش صافی دار است با این ماسک ها می توان مدت مشخصی و با اطمینان در فضای آلوده به گاز کار کرد زیرا در ساختمان صافی آن مواد فیزیکی و شیمیایی ویژه ای به کار رفته که هنگام تنفس مواد سمی را جذب و فقط هوای سالم را به دستگاه تنفسی راه می دهد .

ماسک با کار توش صافی دار را زمانی می توان با اطمینان به کار برد که تراکم گاز سمی در محل از میزان 2% تجاوز نکند (این مقدار برای گاز هیدروژن فسفره 55% است )باید در نظر داشت که هر کارتوش  حسب مواد فیزیکی و شیمیایی خاصی که در ساختمان آن به کار رفته  است تنها برای یک یا چند نوع گاز سمی قابل استفاده است بنابراین میدان عمل حراستی کارتوش یک ماسک محدود و هم مخصوص یک یا چند گاز آلی ویژه است که هنگام استفاده از آن باید به دقت مورد توجه قرار بگیرد در کارتوش   معمولا” سه عنصر زیر وجود دارد .

1.  زغال چوبی فعال شده :که می تواند گازهای سمی مختلف مانند برمور دومتیل ،دی کلرو اتان و تتراکلرودوکربن را جذب کند .
2. مواد شیمیایی ویژه :که با پاره ای از گازهای سمی موجود در هوا واکنش هایی انجام داده وبدین ترتیب مانع ورود آنها به دستگاه تنفسی می شوند مانند مواد آهکی و قلیایی که قادرند گازهای  اسیدی مانند اسید سیانیدریک  و انیدرید سولفورو را خنثی و بی اثر کنند.
3. پنبه و یا الیاف دیگر برای متوقف کردن گرد و غبار موجود در هوا .

به غیر ماسک با کارتوش ماسک های دیگری نیز وجود دارند که در عملیات گسترده با سموم تدخین مورد استفاده قرار می گیرد منجمله ماسک با مخزن هوا می باشد که این نوع ماسک ها دارای مخزنی است که هوا در آن به صورت فشرده ذخیره شده است هنگام به کار بردن آن  شخص باید مخزن هوا را با خودش  حمل کند . ماسک دیگر ماسک با دستگاه مولد است که در آن اکسیژن مورد نیاز به طور اتوماتیک در آن به وجود می آید .

سولفور کربن Cs₂ :

این سم مایعی است سیال ،به رنگ تقریبا” زرد که در 3/46 در جه سانتی گراد به جوش می آید . این سم در حرارت بالای 18 درجه سانتی گراد به سرعت تبخیر می شود . بخار آن از هوا سنگین تر و بوی آن نا مطبوع می باشد . این ماده در آب غیر قابل حل بوده به این جهت هیچ گونه آثاری از آن برروی مواد انباری باقی نمی ماند ولی استفاده از آن  در انبار تا حدودی مشکل بوده بدین صورت که با هوا ترکیب قابل انفجار را به وجود می آورد در نتیجه برای جلوگیری از این عمل یک قسمت این سم را با چهار قسمت تتراکلرور مخلوط می کنند و با این کار می توان تا حدودی از شعله ور شدن  سولفور کربن جلوگیری کرد .مقدار مصرف آن برحسب شرایط ساختمان انبار و نوع آفت متفاوت است . برای مبارزه با شپشه های گندم و برنج در حدود 120 تا 150 گرم در متر مکعب و برای حشرات مقاوم مانند لمبه گندم  Trogoderma  granariumمقدار 250 گرم در متر مکعب در گرمای 18 درجه سانتی گراد و به مدت سه روز به کار می برند .

دی کلروس یاDDVP  :

این سم دارای نقطه جوش بالا و فشار بخار اندک می باشد .و اغلب به عنوان یک آفت کش گازی در مبارزه با حشرات خانگی و انباری در مکان های باز و یا در گلخانه ها مورد استفاده قرار می گیرد . در مبارزه با مگس خانگی و پشه ها از غلظت های کم این سم و در مبارزه با سوسک های حمام ،بید لباس ،سوسک توتون و غیره در انبارها از غلظت های زیاد آن استفاده می شود.سمیت این سم در مقایسه با دیگر سموم  فسفره آلی خیلی کم است . یکی از روش های ساده تبخیر دی کلروس به عنوان یک ماده گازی بدین صورت است که سم را به مقدار مورد نیاز توی یک بشقاب  یا یک بشر ریخته و سپس روی یک صفحه گرم کن برقی گرما می دهند تا تبدیل به بخار شود بخار تولید شده را می توان به کمک یک بادبزن الکتریکی در همه فضا پراکنده کرد . دی کلروس مخلوط با گاز فرئون به نسبت 20 % در داخل سیلندرهای فلزی به بازار عرضه شده است . در خانه ها و ساختمان ها از قرص های دی کلروس و یا نوار های پلاستیک آغشته به این سم استفاده می کنند برای بدست آوردن نتیجه مطلوب میزان تراکم گاز سمی بایستی44/. میلیگرم در متر مکعب باشد .

اسیدسیانیدریک HCN  :

این اسید در حرارت معمولی مایع بیرنگ و شفافی است که در 26 درجه سانتی گراد به جوش می آید . بخار آن از هوا سبکتر و دارای بویی شبیه بادام تلخ می باشد . اسید ضعیفی بوده به طوری که قادر به تجزیه کر بن ها نبوده و کاغذ تورنسل را نیز به زحمت رنگی می کند و همچنین روی فلزات ،کائوچو، الیاف پشمی ف الیاف گیاهی و مواد رنگی هیچ گونه اثری ندارد . این اسید به صورت های زیر برای مبارزه با حشرات و جوندگان تهیه می شود .

1. سیانور سدیم Nacn  :

که به صورت متبلور یا به شکل گلوله های گرد و بیضی در بازار یافت می شود. سیانور سدیم مرغوب دارای 96 تا 98 در صد ماده خالص است . این سم در مجاورت رطوبت 5/53 درصد گاز اسید سیانیدریک تولید می کند . به همین جهت بایستی آن را دور از رطوبت و در محل خشک نگهداری نمود .

•  اسید سیانیدریک خالص :

که به صورت مایع بوده و دارای 96 تا 98 درصد ماده خالص است و در داخل ظروف استوانه ای فلزی استوانه ای بسیار محکم به بازار عرضه شده است در ترکیب اسید سیانیدریک مایع مقداری ماده شیمیایی تثبیت کننده وارد می کنند تا از تجزیه تدریجی آن جلوگیری کند برای اینکه بتوان از اسید سیانیدریک مایع به آسانی استفاده کرد معمولا” صفحات سوراخ سوراخ از جنس کارتن ،چوب پنبه و غیره را به این ماده آغشته کرده و پس از بسته بندی درظروف فلزی مقاوم و غیر قابل نفوذ به نام تجاری زیکلون در بازار به فروش می رسانند . هنگام به کار بردن زیکلون ابتدا در  ، پنجره و تمام روزنه های حمل مورد نظر را بسته و سپس بوسیله در باز کن ویژه به سرعت در قوطی را باز کرده و به سرعت محل را ترک می کنند . برای اینکه کارگران به موقع از پخش گاز اسید سیانیدریک در محل باخبر شوند در ترکیب آن مقداری مواد محرک و اشک آور مانند کلروپیکرین وارد می کنند .

• سیانور کلسیم :

که به صورت گرد متبلور ،قرص ویا دانه تحت نام های تجاری کالسید و کالسیان در بازار یافت می شود .کالسید به صورت قرص ،دانه و یا گرد است . هر قرص 20 گرم وزن داشته که پس از قرار گرفتن در هوای آزاد 10 گرم اسید سیانیدریک آزاد می کند قرص ها در جعبه های فلزی (آهن سفید ) طوری بسته بندی شده اند که به هیچ وجه هوا و رطوبت درون آنها نفوذ نمی کند . هر جعبه محتوی 100 قرص و یا 200 قرص می باشد . کالسید روی حشرات و موش های انباری و صحرایی بسیار موثر است .

کالسیان به صورت گرد خاکستری رنگی است که در قوطی های فلزی و به وزن های مختلف در بازار عرضه شده است . اسید سیانیدریک به طور کلی در اغلب محصولات انباری جذب می شود علت جذب آن مربوط به محلول بودن در آب است . هرچه رطوبت محصول بیشتر باشد امکان جذب آن زیادتر است . بنابراین  پس از عملیات گاز دهی و تهویه لازم است اینگونه محصولات در هوای آزاد و آفتابی خشک شود. اگر گیاهان در حال رشد را تحت تاثیر گاز اسید سیانیدریک قرار دهند ممکن است دچار سوختگی شدید شوند . بعضی از این سوختگی ها زود گذر بوده و بعد از مدتی التیام پیدا می کنند ولی بعضی دیگر پایدار بوده و مدت ها باقی می مانند . اگر میوه جات را تحت تاثیر آن قرار دهند باعث به وجود آمدن سمی به نام سیان هیدرین خواهد شد بنابراین توصیه می شود برای ضد عفونی محصولات آبدار و دارای رطوبت هیچ وقت از این سم استفاده نشود . همانطور که گفته شد این سم بر روی حشرات و موش ها  کاملا” اثر کرده و نتیجه خوبی از مبارزه با این سم بدست می آید . برای انسان نیز بسیار کشنده بوده به طوری که دوز کشنده آن برای انسان 8/ . میلیگرم به ازاء هر کیلوگرم است .

LD 100 = ./8 mg/kg                                                                               

برموردومتیل  یا متیل بروماید ₃ Br  ‍ CH    :

مایع بیرنگی است که در مجاورت هوا به آسانی تبخیر می شود بخار آن 2 /3  بار از هوا سنگین تر است بوی آن تقریبا” مطبوع و تا اندازه ای شبیه کلروفرم می باشد . اگر تراکم بخار آن در محیط زیاد نباشد انسان آن را به آسانی احساس نخواهد کرد برای اینکه کارگران به موقع به وجود این گاز در هوا پی ببرند . معمولا” 2 درصد کلروپیکرین به ترکیب آن اضافه می کنند . این ماده به مجرد انتشار چشم ها و مجاری تنفسی را به شدت تحریک کرده و شخص را از وجود گاز در محل آگاه می سازد .این ماده شیمیایی بسیار کم در آب حل می شود بنابراین تمام محصولات انباری  خواه خوراکی و خواه صنعتی را میتوان با این گاز ضد عفونی کرد به کار بردن این سم حتی روی محصولاتی که مقدار رطوبت آنها بیشتر است نیز مناسب می باشد این گاز در مواد  انباری بسیار کم جذب می شود و آن مقدار هم پس از تهویه هیدرولیز شده از بین می رود .

متیل بروماید  را برعکس دیگر ترکیبات گازی در درجه حرارت های پایین مانند 4 درجه سانتی گراد  ویا کمتر می توان به کار برد . متیل بروماید در ظروف فلزی استوانه ای به گنجایش تقریبا 23 – 45  کیلو گرمی و یا ظروف بزرگ تا 800 کیلوگرمی نیز وجود دارد که بیشتر در انبار ها ، سیلوها مصرف دارد که عموما” مجهز به شیر تخلیه و لوله اتصال است. برای  مصارف جزیی  کپسول های فلزی در حدود ربع تا نیم کیلوگرم نیز وجود دارد . مقدار مصرف این گاز برحسب درجه حرارت و مدت زمان گاز دهی و نوع محصول تا حدودی متفاوت است . برای مبارزه با آفات گندم ، جو، برنج ،ذرت و کلا” حبوبات مقادیر زیر توصیه شده است . اگر مدت زمان گاز دهی بین 16 تا 24 ساعت باشد در درجه حرارت 9 – 4 درجه سانتی گراد میزان گاز 40 گرم در هر متر مکعب خواهد بود . در حرارت  14 – 10 درجه سانتی گراد میزان گاز 32 گرم در هر متر مکعب – در حرارت 20 -15 درجه سانتی گراد میزان  گاز 24گرم در هر متر مکعب – در حرارت 21 و بیشتر میزان گاز 16 گرم در هر متر مکعب خواهد بود .

در مبارزه با آفات میوه های خشک اگر مدت زمان گاز دهی بین 16 تا 24 ساعت باشد : در حرارت 9 -4 درجه سانتی گراد میزان گاز 48 گرم در هر متر مکعب – در حرارت 14  -10 درجه میزان گاز 40 گرم در هر متر مکعب . در حرارت 15 -20  درجه سانتی گراد میزان گاز  32گرم در هر متر مکعب –در حرارت  21 -25  درجه سانتی گراد میزان گاز 24 گرم در هر متر مکعب –در حرارت 26 و یا بیشتر میزان گاز 16  گرم در هر متر مکعب خواهد بود .از آنجاییکه این سم برای انسان بسیار کشنده می باشد لذا در هنگام کار کارگران حتما” بایستی مجهز به ماسک ضد گاز دستکش و غیره باشند .نظر به اینکه این سم لایه اوزن را خراب می کند لذا مصرف آن در خیلی از کشورها ممنوع شده است.

هیدروژن فسفره یا فسفور هیدروژن  یا فسفین PH₃    :

گاز بیرنگی است که دارای بویی شبیه بوی سیر می باشد . این گاز عملا” در آب غیر قابل حل است و در گرما و رطوبت روی بعضی از فلزات مانند مس ، آلیاژ مس ، طلا و نقره اثر می کند . در حدود 20% ا ز هوا  سنگین تر است . قدرت پراکندگی این گاز بسیار زیاد بوده و به آسانی  با هوای  محیط  مخلوط  شده و به طور یک نواخت در فضا پخش می شود اگر تراکم گاز هیدروژن فسفره در محیط زیاد باشد در درجه حرارت های بالا در 100 درجه سانتی گراد مشتعل می شود اما در عمل چنین شرایطی به ندرت پیش میآید . این سم بسیار سمی بوده و بر روی حشرات ،کنه ها و جوندگان در تمام مراحل زندگی اثر کشنده دارد . اثر این گاز کند و تدریجی بوده و به  همین جهت زمان گاز دهی چندین روز توصیه می شود. این سم در بازار به صورت قرص های درشت و ریز تحت نام های تجاری فستوکسین و سلفوس و غیره عرضه شده است . هر قرص فستوکسین به وزن 3 گرم بوده که بعد از تصعید  یک گرم گاز فسفور هیدروژن   آزاد می کند .قرص ها در لوله های آلومینیومی غیر قابل نفوذ به هوا بسته بندی شده اند . و در صورت قرار گرفتن در هوای آزاد در ظرف یکی  دو ساعت تصعید آنها آغاز می شود مقدار مصرف قرص ها برحسب چگونگی انبار ها ،نوع آفت و درجه گرمای محیط متفاوت است در سیلوهای بزرگ که مخزن آنها از بتون و با فلزات مقاوم ساخته شده و نسبت به گاز به طور کامل غیر قابل نفوذ هستند برای هر تن محصول 2 تا 5 قرص و در ساختمان ها و انبار های معمولی برای هر تن 3 تا 6 قرص مصرف می کنند  و به طور کلی برای هر متر مکعب 2 – 1 قرص مصرف می کنند مدت زمان گاز دهی برحسب درجه حرارت  5- 3 روز می باشد . اگر بالای 20 درجه باشد 3 روز و بین 15 -10 درجه 5 روز می باشد .

نفتالین :

نفتالین خالص به صورت گرد سفید رنگ متبلوری است که از تقطیر زغال سنگ بدست می آید . این ماده در آب غیر قابل حل بوده و در گرمای معمولی محیط به تدریج تصعید می شود . این ترکیب را از مدت ها پیش در مبارزه با حشرات خانگی به ویژه بید لباس به کار می برند. از این ماده برای محافظت لباس ،منسوجات پشمی ،نخی ،پوست ، خز ،کلکسیون حشرات و غیره در مقابل حمله بعضی از سوسک  های چرم و فرش  Dermestidae و بید لباس استفاده می کنند . برای هر متر مکعب حدود 50 گرم نفتالین لازم است .

پارادی کلروبنزن :

به صورت دانه های بلوری سفید رنگ است که در گرمای معمولی محیط تبدیل به بخار می شود . خاصیت حشره کشی آن هنگامی است که تراکم گاز آن در محیط زیاد باشد در غیر این صورت به صورت یک ماده دور کننده حشرات عمل می کنند . از این ماده برای محافظت لباس ،منسوجات مختلف ،فرش  ،پوست و خز در مقابل بید لباس و سوسک های Dermestidae استفاده می کنند برای نگهداری جانوران خشک به ویژه کلکسیون های حشرات نیز از این ماده استفاده می کنند . مقدار مصرف آن 5 گرم برای هر متر مکعب است .

آکریلونیتریل 2  . CH . CN   CH :

آکریلونیتریل که به نام های وینیل سیا نید ، سیانواتیلن و پروپن نیتریل نیز نامیده می شود مایعی است که در 77 درجه سانتی گراد به جوش می آید . این ماده در مجاورت هوا و حرارت معمولی بخار می شود  بخار آن دارای بویی شبیه خردل است . قابلیت اشتعال این ترکیب بسیار زیاد می باشد . به این سبب هرگز به تنهایی به عنوان یک ماده گازی در مبارزه با آفات انباری مورد استفاده قرار نمیگیرد بلکه همیشه مخلوط با یک ماده دیگر که  از میزان اشتعال و انفجار آن بکاهد به کار می برند . در تجارت معمولا” 34 قسمت حجمی آکریلونیتریل را با 66 قسمت حجمی تتراکلرور کربن مخلوط می کنند و به فروش می رسانند در آمیخته این دوماده هر چه مقدار آکریلونیتریل بیشتر باشد خاصیت حشره کشی آن فزون تر می شود . طرز به کار بردن این مخلوط در فشار معمولی بدین ترتیب است که ابتدا مقداری گونی یا  پارچه کنفی و غیره را در داخل ظرفی مناسب به آن مقدار سمی که باید مصرف شود آغشته می کنند سپس ظرف را در قسمت فوقانی انبار و نزدیک سقف قرار می دهند تا تبخیر شود چون بخار آکریلونیتریل از هوا سنگین تر است به این سبب به تدریج پایین می آید و در فضا پخش می شود برای پراکنده کردن بخار سمی در محوطه می توان از باد بزن های مختلف نیز استفاده کرد .

اثر آکریلونیتریل روی گیاهان و فرآورده های انباری :

طبق بررسی های انجام شده این سم و یا مخلوط آن با تتراکلرور کربن به جوانه بذرهای سبزیجات، غلات و گلها آسیب می رساند . طبق نظر Richardson این ترکیب روی قوه رویشی بذر ذرت نیز اثر نامطلوب دارد .

Pradhan (1960) معتقد است که آمیخته 1 قسمت  حجمی این سم با یک قسمت حجمی تتراکلرورکربن  در مبارزه با بید سیب زمینی Phthorimaea operculella  بدون اینکه به جوانه غده ها آسیب برساند نتیجه ی رضایت بخش می دهد . به طور کلی این مخلوط را در موارد  زیر به کار می برند .

1.  مبارزه با حشرات زیان آور در آسیاب ها ، نانوایی ها ، ماشین های مربوط به آنها . در این مکان ها مخلوط سم را به طور  موضعی به کار می برند .
2.  مبارزه با آفات انباری توتون ،خشک بار و خرما در شرایط فشار معمولی
3. مبارزه با آفات توتون در خلاء .
4. مبارزه با موریانه ها در ساختمان ها .

سمیت آکریلونیتریل :

این سم برای انسان و حشرات سم بسیار کشنده ای است . خاصیت حشره کشی این ترکیب بسیار قوی است و به این سبب برای از بین بردن اغلب حشرات انباری بسیار مناسب است .

تتراکلرور کربن CCL₄  :

این سم مایع بیرنگ و غیر قابل اشتعالی است که در مجاورت هوا به سرعت تبخیر می شود  بخار آن 3 /5 بار از هوا سنگین تر است و بوی آن نیز تا اندازه ای مطبوع می باشد اگر در جایی تراکم بخار آن از 70 ppm  کمتر باشد بوی آن برای مشام انسان قابل درک نخواهد بود . این ماده شیمیایی در آب غیر محلول و خاصیت حشره کشی آن نیز ضعیف است . این سم به قوه ی رویشی بذرها اندک آسیبی می رساند . مهمترین خاصیت این ترکیب غیر قابل اشتعال بودن آن است به این جهت برای جلوگیری از خطر آتش سوزی اغلب آن را با دیگر حشره کش ها ی گازی مانند دی کلرو اتان ،سولفور کربن و آکریلونیتریل آمیخته و به کار می برند . آمیختن این سم با بعضی از سموم گازی سبب افزایش سرعت انتشار گاز می شود . به این جهت در مبارزه با آفات غلات توده شده از این ترکیب استفاده می کنند . در عمل 95 قسمت این سم را با 5 قسمت دی برمو اتان مخلوط کرده و مصرف می کنند . همچنین 64 قسمت از تتراکلرور کربن را با 29 قسمت از دی کلرواتان و 7 قسمت از دی برمو اتان آمیخته و به کار می برند .

مقدار مصرف از ماده اخیر 5 /2 گالن برای 35 -24 متر مکعب است برای مبارزه با آفات غلات است در انبارهای عمودی مانند کندوهای سیلوها به مدت یک هفته . در انبارهای افقی مانند انبار کشتی این مقدار 4 گالن برای 35 -24  متر مکعب است به مدت یک روز در درجه حرارت 21 تا 25 درجه سانتی گراد . هرگالن آمریکایی  587 / 3 لیتراست

کلروپیکرین CCl₃.NO₂     :

کلروپیکرین یا نیتروکلروفرم مایعی است بسیار سیال و به رنگ مایل به زرد که در حرارت معمولی و در مجاورت هوا تبخیر شده و به آسانی در محیط پخش می شود . بخار آن از هوا سنگین تر است و قادر است سلولهای پوششی چشم و دستگاه تنفس انسان و حیوانات خونگرم را به شدت تحریک نماید . به این جهت به عنوان گاز اشک آور در جریان  جنگ های بین الملل تولید و مورد استفاده قرار گرفت . سمیت آن برای انسان زیاد و بوی آن باعث مختل شدن تنفس و خفگی می شود .

در سال 1918 بررسیهای دامنه داری در مورد امکان استعمال این گاز در مبارزه با آفات انباری انجام گرفت در سال 1918 برای اولین بار Moore   و سپس Bertrand به خاصیت حشره کشی این ترکیب پی بردند. این پژوهشگران ضمن بررسی های خود ثابت کرند که مقدار 1 تا 2 سانتی گرم از این ماده در یک لیتر هوا مقاوم ترین حشرات را از بین می برد . این سم روی نماتد ها و بعضی  از قارچ ها نیز موثر بوده و برای ضدعفونی خاک به کار میرود مقدار مصرف آن برحسب نوع آفت 10 تا 20 گرم در متر مکعب به مدت 24 ساعت توصیه  شده است . از آن جایی که بخار آن سنگین تر از هوا است لذا باید سم را از قسمت بالا وارد انبار کرد . کلروپیکرین نسبت به اسید سیاندریک و سولفور کربن دارای مزیت بیشتری است زیرا بخار آن غیر قابل اشتعال و انفجار است و در آب نیز تقریبا” غیر قابل حل است . قابلیت جذب آن روی مواد غذایی مرطوب حتی با دزهای قوی نیز اندک است .

بوی آن بسیار تند و زننده است به این سبب اگر آثاری از آن روی مواد انباری باقی بماند به سرعت قابل تشخیص خواهد بود . این گاز در محیط های مرطوب بوی فلزات و همچنین قوه رویشی  دانه ها اثر نامطلوب می گذارد .

به طور کلی اثر کلروپیکربن روی قوه ی رویشی دانه های مختلف متفاوت است . حبوبات در مقابل این گاز به طور کلی مقاومت نشان می دهند . حتی اگر زمان گاز دهی طولانی باشد . در صورتی که بذر گندم در مقابل آن حساس است . به طوری که حتی با مقادیر پایین 15 گرم در متر مکعب به مدت 6 ساعت آسیب های مهمی را تحمل می کند . هرچه مقدار مصرف سم در واحد حجم بیشتر شود سرعت و انتشار این آسیب ها افزایش می یابد. Ghapman و Johnson  در سال 1925 نشان دادند که بوی نا مطبوع این سم روی دانه های گندم مدتها ممکن است باقی بماند . طبق نظر دانشمندان این بو به قدری شدید است که گاهی ممکن است در آرد و نان پخته شده از آن نیز همچنان  محسوس باشد . کلروپیکرین دارای خاصیت گیاه سوزی شدید  می باشد . به این جهت در مبارزه آفات سبزیجات و میوه های تازه توصیه نمی شود . به طور کلی امروزه این سم اهمیت خود را در مبارزه با آفات انباری تقریبا” از دست داده و با پیدایش سموم گازی موثر استفاده از آن محدود شده است .

سمیت برای انسان :

مقدار 10 میلی گرم در یک متر مکعب در مدت کمتر از یک دقیقه بافت های مخاطی چشم و دستگاه تنفسی انسان را به شدت تحریک می کند . مقادیری که باعث مرگ انسان می شود .  25 -30 گرم در متر مکعب در 10 دقیقه – 10 گرم در متر مکعب در 22 دقیقه  – 5 گرم در متر مکعب در مدت 35 دقیقه .

دی برمواتان CH₂Br  -CH₂Br :

دی برمو اتان یا  دی برمواتیلن مایع شفاف و بیرنگی است که در  6 /131 درجه سانتی گراد به جوش می آید  گاز این ماده شیمیایی  5/ 6 بار از هوا سنگین تر و بوی آن نیز تا اندازه ای زننده است . دی برمو اتان اندکی در آب حل می شود ( 43 % در 30 درجه  سانتی گراد ) و در غالب حلال های آلی ، الکل ها و روغن ها نیز به آسانی قابل حل می باشد . این ترکیب شیمیایی روی هم رفته یکی از کم خطرترین سموم گازی است که در دفع آفات به کار می رود . گاز آن به ویژه هیچ گونه قابلیت اشتعال  و انفجار ندارد . خاصیت حشره کشی دی برمو اتان در سال 1925 بوسیله  Neifert شناخته شد و امروزه آن را در مبارزه با اغلب آفات محصولات انباری  و لارو مگس های میوه Tephritidae به تنهایی و یا مخلوط با سایر ترکیبات گازی مایع به کار میبرند . قدرت حشره کشی این ماده از سایر سموم گازی  معمولی بیشتر است . ماده های شپشه آرد در مقابل دزهای ضعیف این سم به مراتب حساس تر از نرها می باشند. این سم را فقط در مواردی می توان به کار برد که محصول مورد نظر با ارتفاع کمتری روی هم انباشته شده است . زیرا گاز آن بیش از چند سانتی متر عمق نمی تواند نفوذ کند و به این جهت است که در مبارزه با آفات غلات و حبوبات و سایر دانه ها تاکید می کنند که ضخامت توده ی محصول نباید از 20 سانتی متر تجاوز کند . در سیلوهای بزرگ هنگام انتقال غلات به کندوها به منظور پیشگیری از آلودگی به آفات این ترکیب را روی دانه ها ضمن حرکت در تسمه نقاله می پاشند . در بین حشرات انباری شپشه آرد بیشترین حساسیت را نسبت به این ماده نشان می دهند . به طوری که با به کار بردن 3 تا 7 گرم در متر مکعب در ظرف 48 ساعت تمام حشرات را می توان از بین برد . مقدار مصرف آن 30 گرم در متر مکعب است .

اثر دی برمو اتان روی بذر ها :

آزمایش های انجام شده نشان می دهد که به طور کلی این سم به جوانه ی بذر های گوناگون مانند گندم ،جو ، ذرت ،نخودفرنگی و لوبیا آسیبی وارد نمی کند . دانه های روغنی مانند سویا ،کنجد ،آفتاب گردان و بادام زمینی را می توان تحت تاثیر این سم قرار داد به شرط آنکه بعد از پایان عمل بلافاصله به تهویه کامل بذرها اقدام شود . در غیر این صورت ممکن است قوه ی رویشی آنها آسیب ببیند . آمیخته ی دی برمو اتان با دیگر ترکیبات گازی مایع در شرایط رطوبت و حرارت بالا (27 درجه سانتی گراد ) رو ی قوه  ی رویشی دانه ی گندم ،برنج ،ذرت ،ذرت خوشه ای ،جو و چاودار بعد از 12 ماه نگهداری در انبار ممکن است اثرات نا مطلوب به جا بگذارد . به طور کلی با توجه به آزمایش های انجام شده در مورد استعمال دی برمو اتان روی آفات بذور مختلف باید احتیاط کرد بهتر است قیل از هر اقدامی آزمایش های مقدماتی انجام شود .

اثر دی برمواتان روی محصولات  گیاهی :

استفاده از دی برمو اتان در مبارزه با آفات میوه های صادراتی و انباری بعد از انتشار نتایج بررسی های Balock گسترش بیشتری یافت . روی هم رفته به نظر می رسد که میوه های تازه دی برمو اتان را بهتر از متیل بروماید تحمل می کنند . میوه هایی که تحت تاثیر گاز این ترکیب قرار می گیرند اگر بلافاصله به مصرف برسند مزه ی نامطبوع خواهند داشت ولی این مزه در اثر تهویه ی محصول به کلی از بین می رود پوست میوه مرکبات ممکن است چندین روز مقداری از دی برمو اتان جذب شده را نگهداری کند . ولی اگر در معرض جریان هوا قرار بگیرد این مقدار نیز به تدریج آزاد شده و از بین می رود . تعداد زیادی از ارقام سبزیجات ،حبوبات ،طالبی ،گرمک ، گوجه فرنگی و غیره می توانند به خوبی این ماده را تحمل کنند . 

طرزاستفاده از دی برمو اتان  :

این ترکیب را اغلب با سایر ترکیبات شیمیایی مانند دیکلروردتیلن و تتراکلرور کربن مخلوط کرده و به کار می برند .چون دی برمواتان به شدت در محصولات انباری جذب می شود . به این لحاظ در مصرف آن باید احتیاطات لازم را به عمل آورد . هنگام تدخین این ماده در یک انبار معمولی باید آن را از پیش با وسایل مختلف گرم کرد وگرنه تبخیر سم به آسانی صورت نخواهد گرفت . برای این منظور دی برمو اتان را در یک ظرف دهان گشاد و کم عمق ریخته و روی یک صفحه گرم کن برقی و یا دیگر وسایل حرارتی بدون شعله گرم می کنند .چون گاز دی برمواتان  حداقل 6 بار از هوا سنگین تر است و انتشار آن در فضا یکنواخت صورت نمی گیرد . به این جهت برای بهتر پخش شدن آن از بادبزن با فشار زیاد استفاده می کنند .

طبق نظر Hall  اگر کیسه های حاوی ذرت را تک تک با پولی اتیلن پوشانیده و داخل هر کیسه مقدار 14 گرم دی برمو اتان به حالت پنبه ی آغشته قرار دهند و در کیسه را محکم بدوزند تا موقعی که پوشش  پولی اتیلن سالم و دست نخورده است محتویات کیسه از آلودگی مجدد حمله آفات به طور کامل مصون خواهند ماند .

سمیت دی برمواتان :

سمیت آن برای انسان و جانوران خونگرم از متیل بروماید بیشتر است . اگر تراکم گاز در هوا بیشتر باشد تنفس آن شش ها را تحریک کرده و ناراحتی های

شدیدی روی کبد و کلیه ها به وجود میآورد . هنگام کار با دی برمواتان باید از تماس مستقیم با آن خودداری کرد . زیرا این ترکیب پوست را تحریک کرده و ناراحتی های شدید ایجاد می کند.

دی کلرو اتان :

دی کلرواتان یا کلروردتیلن مایع روان و بیرنگی است که در گرمای 5 /38 درجه سانتی گراد به جوش می آید . این ماده شیمیایی در حرارت معمولی به کندی تبخیر می شود و در آب غیر قابل حل می باشد . گاز سمی آن 4 /3 بار از هوا سنگین تر است و دارای بویی شبیه کلروفرم می باشد .خاصیت حشره کشی دی کلرواتان به وسیله Cotton  و Roak در سال 1927 کشف شد قدرت حشره کشی آن نسبت به سایر سموم گازی اندک است . دی کلرو اتان هم در حالت گازی و هم در حالت مایع قابل اشتعال است . به این جهت آن را با یک ماده غیر آتش زا  مانند تتراکلرور کربن مخلوط کرده و به کار می برند. در عمل سه قسمت تتراکلرور کربن مخلوط می کنند . اگر این مخلوط در چهار چوب دزهای سفارش شده به کار رود نه تنها خطر اشتعال نخواهد شد بلکه روی جوانه ی بعضی از بذرها اثر نامطلوب نخواهد گذاشت دی کلرو اتان در فرآورده های انباری چربی دار مانند دانه های  روغنی جذب می شود  و در مزه و کیفیت بوی طبیعی آنها تغییراتی بوجود می آورد به این سبب محصولات غذایی را نباید تحت تاثیر گاز این ماده قرار داد. بعضی از محصولات گیاهی نسبت به دی کلرواتان حساس و گروه دیگر مقاوم هستند . اغلب میوه های تازه به خوبی این ترکیب را تحمل می کنند .هنگامیکه این ماده به تنهایی و یا به صورت مخلوط با دیگر ترکیبات گازی تدخین می شود . مقداری از آن جذب محصول می گردد. اگر درجه حرارت محیط پایین باشد جذب شدید تر خواهد بود . در اثر تهویه می توان سموم جذب شده را آزاد کرد ولی این عمل در مدت طولانی (3 ماه )امکان پذیر خواهد بود .

طرز به کار بردن دی کلرو اتان :

برای مبارزه با آفات محصولاتی که در گونی است در محیط بسته مقدار لازم سم را در داخل ظرف دهان گشاد و کم عمق ریخت تا به تدریج تبخیر شود و یا مستقیما” سم را روی گونی های حاوی محصول پاشید . مقدار مصرف مخلوط دی کلرواتان  و تتراکلرور کربن به طور معمول 224 –  228 گرم در متر مکعب است این مقدار می تواند تراکم گاز سمی را در هوا به میزان بیش از 2% حجم برساند . بنابراین استفاده از ماسک گاز معمولی در چنین شرایطی موثر نخواهد بود .سمیت دی کلرواتان برای انسان مانند کلروفرم است و شخص مسموم دچار بیهوشی زود گذر می شود که در صورت تنفس در هوای آزاد معمولا” به حالت عادی می گردد. 

اکسید دتیلن ‍CH₂– o-CH₂   :

اکسید دتیلن مایعی است بیرنگ و سیال که در حرارت معمولی محیط به گاز تبدیل می شود گاز این ماده شیمیایی 5 /1 بار از هوا سنگین تر و دارای بویی شبیه اتر می باشد . خاصیت حشره کشی آن در سال 1928 به وسیله  Cotton  و    Roak  کشف گردید. این پژوهشگران ثابت کردند که مقدار 45 گرم اکسید دتیلن در متر مکعب قادر است تمام حشرات را از بین ببرند. اکسید دتیلن در آب بسیار کم محلول است . پس از پایان تد خین ،باقیمانده ی آن روی محصولات انباری به سرعت تجزیه شده و به گلیکول که یک ماده بی خطر است تبدیل می شود . قدرت حشره کشی این ترکیب شیمیایی تا حدودی مانند سولفور کربن با هوا یک مخلوط قابل انفجار تشکیل می دهد . برای جلوگیری از خطر اشتعال اکسید دتیلن  را با اسید کربنیک تحت فشار مخلوط کرده و در ظروف فلزی محکم و مجهز به شیرتخلیه به بازار عرضه می کنند.طبق نظر(1934،  Lepigre) اختلاط یک قسمت اکسید دتیلن با 7 تا8 قسمت اسید کربنیک از خطر اشتعال جلوگیری می کند. در عمل یک قسمت اکسید دتیلن را با 7 تا 12 قسمت گاز کربنیک مخلوط می کنند و در مبارزه با آفات غلات ،حبوبات و خشک بار به کار می برند  . این اختلاط نه تنها از شعله ور شدن اکسید دتیلن جلوگیری می کند بلکه خاصیت حشره کشی آن را نیز فزونی می بخشد .

اثر اکسید دتیلن روی محصولات گیاهی :

اکسید دتیلن در بافت های گیاهی ضایعات مهمی به وجود می آورد .به این جهت استفاده از این ماده در مبارزه با آفات و بذرهای مختلف باید با احتیاط کامل صورت بگیرد .

طبق نظر  Steinkraus و همکارانش 1959برای از بین بردن عوامل بیماری قارچی و باکتریایی بعضی از بذرهای خشک مانند پیاز ،لوبیا ،یونجه ،اسفناج ،تربچه و ذرت خوشه ای که رطوبت آنها بین 5 تا 10 درصد است می توان این ترکیب را به کار برد . )Lepigre1947) اعلام کرده است که بعضی از میوه های رسیده را می توان تحت تاثیر اکسید دتیلن قرار داد بدون آنکه آسیبی به آنها وارد شود ولی برعکس سبزیجات و بعضی دیگر از میوه ها مانند گلابی ،هلو ،سیب ،لیمو ،موز ،گوجه فرنگی و سیب زمینی این گاز را تحمل نمی کنند به این جهت بهتر است قبل از هر اقدام آزمایش های مقدماتی به عمل آید . در فشار متعارف هوا اکسید دتیلن قابلیت نفوذ زیادی ندارد به این سبب در مبارزه با آفات غلات توده شده و یا محصولات به هم فشرده مانند آرد به کار بردن این ترکیب شیمیایی مناسب نخواهد بود .

 Haukو همکارانش در سال 1955 نشان دادند که اکسید دتیلن روی ویتامین ب محصولات غذایی اثر نامطلوب می گذارد . همچنین Ackerman  و همکارانش در سال 1956 گزارش کردند که این ترکیب سه نوع اسید آمینه هیستیدین ، متیونین و لیسین موجود در مواد غذایی را به طور محسوسی  از بین می برد . علاوه بر مطالب بالا  Wesley و همکارانش در سال 1965 در محصولاتی که تحت تاثیر اکسید دتیلن قرار گرفته بودند موفق به کشف ماده ی کلرهیدرین اتیلن که ظاهرا” سمی نیز هست شدند. اگر این موضوع که مورد تائید گروه دیگری از محققان نیز هست درست باشد باید در به کار بردن این سم تجدید نظر شود . برای مبارزه با آفات فرآورده های کشاورزی در شرایط خلاء نسبی معمولا” مقدار 100 گرم در متر مکعب از مخلوط اکسید دتیلن را به مدت 3 ساعت در گرمای 20 تا 25 درجه سانتی گراد به کار می برند . اکسید دتیلن علاوه بر خاصیت حشره کشی یک ماده میکروب کش نیز می باشد .که با آن لوازم پزشکی و آزمایشگاهی را ضد عفونی می کنند . به این جهت میوه هایی مانند خرما ،انجیر و یا برگ توتون که قابلیت تخمیر دارند اگر در معرض این گاز قرار بگیرند نه تنها آفات آنها می میرند بلکه عوامل باکتریایی که سبب تخمیر می شوند نیز  از بین می روند . فرمولاسیون های مختلف از اختلاط اکسید دتیلن و گاز کربنیک برای مصرف در سیلوها وانبارهای بزرگ تهیه گردیده است که مهمترین آنها کارتکس میباشد .که از یک قسمت اکسید دتیلن و 9 قسمت گاز کربنیک تشکیل شده است .

کارتکس در ظروف فولادی وتحت فشار پرشده و به بازار عرضه گردیده است هر سیلندر مجهز به شیر تخلیه و حاوی 25 کیلوگرم کارتکس است . مقدار مصرف کارتکس در مبارزه با آفات غلات بر حسب تغییرات درجه حرارت و رطوبت طبق جدول زیر است :

درجه حرارت برحسب سانتیگراد           رطوبت                     زمان            مقدار

6 – 11                                       کمتر از 15 درصد          24 ساعت             640  g/m₃

12 – 17                                           ”      ”     ”                 ”          ”                   400   ”

18 – 25                                           ”      ”        ”        18      ”                                           400   ”

بالای 25                                            ”     ”          ”       18  ”                                                    300   ”

ترکیبات دیگری از اختلاط اکسید دتیلن و گاز کربنیک برای مصارف مختلف تهیه گردیده که مهمترین آنها اتکس  Etox است این ترکیب از 90 قسمت گاز کربنیک تشکیل شده است . چون گاز اتکس قابل اشتعال است بنابراین مصرف آن باید زیر نظر کارگران آزموده و متخصص صورت بگیرد .برای جلوگیری از ایجاد جرقه ناشی از الکتریسیته ساکن بایستی تمام دستگاه ها روی زمین قرار بگیرند .

استفاده از انرژی هسته ای در مبارزه با آفات انباری :

تشعشعات هسته ای با مقادیر مختلف می توانند آفات را در تمام مراحل از بین ببرند . اگر این تشعشعات با مقادیر کم تابانیده شوند موجب عقیم شدن حشرات می شوند . در سال 1895 اشعه ایکس به وسیله رنتگن Roentgen کشف گردید اندک زمانی بعد ضمن مطالعه خواص این اشعه قدرت عقیم کنندگی آن روی پستانداران مشخص گردید .  Runer در سال 1915 بررسی های خود را روی سوسک توتون Lasioderma serricorne   ادامه و نشان داد که اگر حشرات کامل سوسک توتون با دزهای قوی پرتو یابی شوند . افراد ماده به تخم گذاری طبیعی خود ادامه می دهند ولی تخم های گذاشته شده تفریخ نمی شوند . در سال  های 1935 و1955  پس از کشف اشعه گاما که از کبالت 60 ساطع می شوند . خواص آن روی حشرات مورد مطالعه قرار گرفت  و معلوم شد که این اشعه هم می تواند باعث عقیم شدن بشود و هم دزهای قوی آن می تواند باعث از بین رفتن حشرات بشود . دز کشنده اشعه عبارت است از مقدار پرتو لازم برای کشتن یک گونه مشخص حشره در زمانی معین می باشد . میزان حساسیت یک گونه حشره در مراحل رشدی مختلف نسبت به اشعه ی گاما یکسان نیست و معمولا” این حساسیت در مرحله جنین و لاروی بیشتر از سایر مراحل زندگی می باشد . برای از بین بردن تمام آفات خشکبار مقدار 100 کیلو راد کافی است و یا برای از بین بردن آفات میوه های خشک مانند شپشه ی دندانه دار و شب پره هندی مقدار 40 کیلو راد کلیه مراحل رشدی را از بین می برد . البته واقعیت این است که اشعه ی گاما با دارا بودن قدرت نفوذی فوق العاده و انرژی عظیم روی تمام مولکولهای موادی که از آنها عبور می کند اثر می گذارد و ممکن است در مسیر خود روی آنزیم ها ،ویتامین ها و مواد پروتئینی و سایر مواد اثر کرده و گاهی باعث از بین رفتن آنها بشود و گاهی نیز در اثر شکستن زنجیره های پروتئینی و بروز فعل و انفعالات شیمیایی پیچیده سبب پیدایش ترکیبات سمی نیز بشود ولی برای اینکه اشعه ی گاما روی مواد غذایی جنین تغییرات نامطلوب به وجود بیاورد عموما” دوزهای بسیار قوی در ردیف میلیون ها راد لازم است . خوشبختانه برای مبارزه با حشرات دزهای خیلی ضعیف و حداکثر چند درصد راد لازم است .

دشمنان طبیعی آفات انباری :

سن های شکارچی از خانواده های سن های گل Anthocoridae و سن های قاتل از خانواده Reduviidae .

از خانواده Anthocoridae گونه های campestris Lyctocoris و  Xylocoris spp.  Orius laeviyatus Orius albidipennis و از خانواده Reduviidae گونه های venator Amphibolus و Peregrinator biannulipes سن های جنس Orius سن های کوچکی بوده و این سن ها شکارچی عمومی آفات انباری بوده و از تخم و لارو شب پره ها و سوسک های آفات انباری تغذیه می کند ولی لاروهای پروانه آردEphestia kuehniella و شپشه آرد Tribolium confusum را ترجیح می دهد.

سن Lyctocoris compestris :

این سن از لارو سوسک ها و شب پره های آفت انباری تغذیه می کند و لارو شپشه دندانه دار Oryzaeuphilus surinamensis و بید غلات Sitotroga cerealella را ترجیح می دهد. این سن بصورت انبوه پرورش داده شده و در مبارزه بیولوژیک بکار میرود.

سن Xylocoris spp

یکی از شکارچی های عمومی است و بخصوص شکارچی شب پره های جنس Cadra و شب پره هندی Plodia interpunctella است.

سن های قاتلReduviidae بزرگتر ازسن های گل هستند.

بالغ Peregrinator biannulipes بطول 7-6 میلی متر است بالغین و پوره های برنگ قهوه ای می باشند. قطعات دهانی بصورت خرطوم کاملاً خمیده و قوی می باشد.

در خصوص اهمیت اقتصادی سن های شکارچی باید گفت که این سن ها در سطح وسیعی شکارچی آفات و کنه های انباری بوده و در کاهش خسارت آفات انباری مؤثر هستند و فقط گاهی اوقات کارگران از نیش سن های قاتل خانواده Reduviidae گله مند هستند.

زنبورهای پارازیتوئید:

1- زنبورهای پارازیتوئید از خانواده های Ichneumonidae افراد این خانواده بزرگ وطول بدن بیش از 5 میلی متر ، رگ بندی بالها کامل بوده کمر بین سینه و شکم بلند است از گونه های مهم این خانواده گونه Venturia canescens را می توان نام برد. که لارو شب پره های خانواده Pyralidae مانند plodia، Cadra, Ephestia و Corcyra را پارازیته می کند و لارو زنبور پارازیت داخلی است.

2- زنبورهای خانواده Braconidae

اندازه آنها متوسط و طول بدن بین 4-3 میلی متر رگ بندی بالها کامل ، کمر بین سینه و شکم نسبتاً کوتاه می باشد.

از این خانواده گونه Habrobracon(Bracon) hebetor را می توان نام برد که پارازیت داخلی لاروهای خانواده Pyralidae مانندPlodia ، Cadra و Ephestia و Corcyra می باشد.

زنبورهای خانواده Pteromalidae

اندازه کوچک بین 5/1 تا 3 میلی طول دارد و رگ بندی بالا کاهش یافته بدن تیره یا برنگ فلزی است دارای گونه های مختلفی است مانند:

1-  Anisopteromalus calandrae که پارازیت داخلی لارو Sitophilus و Sitotroga می باشد.

2- Choetospila elegans که پارازیت داخلی لارو بسیاری از سوسک های آفت انباری است.

3- Dinarmus laticeps که پارازیت داخلی سوسک هائی مانند :

 Sitophilus ، Rhyzopertha ، Lasioderma ، stegobium وغیره است.

4–  Lariophagus distinguendus که پارازیت داخلی سوسک Anobiidae ،

 Sitophilus ، Oryzaephlus ، Cryptolestes و Ptininae هستند.

زنبورهای خانواده Bethylidae

اندازه کوچک بین 5/1 -3 میلی متر ، بالدار یا بدون بال ، بالدارها دارای رگبالهای کم ، بدن تیره و یا فلزی است.

زنبورهای این خانواده پارازیت خارجی سوسک ها مانند Anobiidae ، Sitophilus ، Oryzaephilus ، Cryptolastes و ptininae ، شب پره هائی مانند plodia،Ephestia، سوسکهای Tribolium و Dermestidae هستند.

زنبورهای خانواده Trichogrammatidae

 خیلی کوچک بطول کمتر از 5/0 میلی متر ، رگ بندی بالها کاهش یافته است. این زنبورها مانند Trichogramma spp پارازیت داخلی تخم شب پره ها و Uscana spp پارازیت داخلی تخم سوسک ها مانند Callosobruchus می باشد.

زنبورهای پارازیت انتشار جهانی داشته و از مناطق سرد تا معتدل و مناطق خشک و گرم دیده می شوند.

از این زنبورها اکنون برای از بین بردن بقایای آفات انباری در کارخانه ها وبخصوص انبارهای خالی استفاده می شود.

استفاده ازانواع  تله ها  :

استفاده از تله ها ممکن است جهت پیش آگاهی و بررسی جمعیت حشرات بکار برده می شود. بودن در یک وضعیت مثلاً برای چند روز یا چند هفته، تله ها اغلب میتوانند مدرک خوبی جهت اثبات وجود یک آلودگی باشد. خیلی از تله ها میتوانند حشرات را بمقدار زیاد جلب کرده و میتوانند آنها را در سطح پائین نگه دارند.

تله ها را معمولاً بدو نوع میتوان تقسیم کرد . آنهائی که بصورت فیزیکی کار می کنند و آنهائی که با استفاده از یک طعمه جلب کننده مثلاً غذا یا فرمونهای جنسی و فرمونهای تجمعی کار می کنند.

انواع تله ها :

تله های چاک دار ( شکاف دارد) Crevice traps

بسیاری از آفاتی که به محصولات انباری حمله می کنند ترجیح می دهند که بدن خود را در میان اینگونه محصولات مخفی کنند این حشرات شکافها و درزها را بیشتر از محلهای باز ترجیح می دهند . یک تله ای که دارای تعداد شکاف یا درز باشد حشرات را بیشتر بخود جلب می کند.

یک تله ساده چاک دار میتواند از یک تکه مقوای موج دار درست شود. این تله ها به مقدار مؤثری در کشف و پیدا کردن شپش های کتاب Liposcelis spp. و بعضی از قاب بالان مانند Tribolium ، Oryzaephilus و Cryptolestes بکار روند. کارائی این تله ها ممکن است بوسیله یک طعمه غذائی یا فرمون افزایش یابد. تله های چاک دار برای پیدا کردن حشرات در انبارهای خالی و در انبارهای دارای محصولات انباری بکار می روند.

تله های چاله ای Pitfall traps

تله های چاله ای براساس این مسئله بکار می روند که بسیاری از حشرات افتاده در داخل آنها نمیتوانند از دیواره عمودی آنها بالا بیایند. تله های چاله ای ساده عبارتست از یک لیوان یا ظرف پلاستیکی که روی آنرا با یک توری می پوشانند . اینگونه ظرفها را طوری در محصول انباری مثلاً غله میگذارند که قسمت بالائی ظرف همسطح غله توده شده باشد. اگر اینگونه تله ها دارای مواد فرمونی باشد مؤثرتر خواهد بود. اینگونه تله ها جهت بدام انداختن حشراتی مانند شپش کتاب Liposcelis و یا شپشه آرد Tribolium و یا شپشه دندانه دار Oryzaephilusیا Cryptolestes بکار رود اما این تله ها حشراتی مانند Sitophilus و یا                           domimca Rhizopertha را کمتر به دام می اندازند.

تله های طعمه ای Bait traps

بعضی از مواد غذائی بخصوص آنهائی که دارای روغن می باشند باعث جلب حشرات انباری بمقدار زیاد میشوند. این مواد شامل میوه های خشک ، خرنوب خشک، بادام زمینی و برنج قهوه ای (سبوسدار) می باشند. تله های طعمه ای درجائی که سایر مواد غذائی کم می باشد بهتر کار می کنند مثلاً در مقام مقایسه در جائیکه برنج سبوس دار باشد بهترعمل می کنند تا جائیکه برنج پوست کنده و آماده باشد. تعدادی از شرکتهای سازنده تله ها اکنون به ساخت تله های با طعمه های غذائی روغن دار روآورده اند.

تله های نوری Light traps

بسیاری از حشرات به نور جلب میشوند خصوصاً به طیف سبز تا ماوراء بنفش ، تله های نوری از گذشته برای پیش آگاهی و حضور وجود سوسک توتون Lasioderma serricorne در صنایع دخانیات مورد استفاده قرار می گرفته اند. متأسفانه شب پره های خانواده pyralidae مانند Ephestia , Cadra و plodia به نور خیلی جلب نمی شوند و برای اینگونه حشرات بهترین تله ها، تله های فرمونی می باشد.

تله های فرمونی pheromone- baited traps

فرمونها مواد شیمیائی هستند که حشرات بخارج از بدن ترشح می کنند و باعث جلب جنس مخالف خود و یا سایر اعضای گونۀ خود می شوند. فرمونهای تجارتی که  اکنون ساخته شده را میتوان لوله حاوی آنها را در تله گذاشت تا فرمونها را بتدریج در طی چندین هفته یا چندین ماه رها کند. فرمونهای جنسی ساخته شده برای شب پره هائی مانند Cadra ، Ephestia و Plodia بسیار مؤثر و سوسک نان  Stegobium paniceum و شپشه های آرد Tribolium spp. و سوسک دانه غلات Rhyzopertha dominica وسوسکProstephanus truncatus و Trogoderma variabile بطور مؤثری مورد استفاده قرار می گیرند.

این تله ها جهت شناسائی و دیدن سه گونۀ اخیر که معمولاً بوسیله بازرسی مستقیم نمیتوان آنها را دید مورد استفاده قرار می گیرد. .

محل تله هاPlacement of traps

اگر از این تله های تجارتی استفاده می شود. این سئوال پیش می آید. که چه تعداد از این تله ها را در یک منطقه معینی بایستی بکار برد و طعمۀ درون آنها چه مدت اثر خود را حفظ می کند. این تله ها را اولاً در محلهائی که ترافیک زیاد است نبایستی نصب کرد زیرا امکان اینکه در اثر ماشین آلات و ماشینها خراب شوند یا صدمه بینند زیاد است. نصب یا آویزان کردن آنها در محلهائی که بهرحال ترافیک زیادی نباشد بهتر است.

نگهداری و سرویس این تله ها بطور منظم لازم بوده و اگر بعضی از آنها فراموش شوند خود می توانند یک منبع آلودگی شوند. وقتیکه تله ها در محلهای باز و بیرون استفاده می شوند بایستی برچسب آنها نسبت به شرایط آب و هوائی مانند باران و غیره مقاوم باشد. همچنین جزئیات مربوط به هر تله روی آن بایستی مشخص شود. بایستی مواظب بود که وقتیکه تله ها داخل انبارها مورد استفاده قرار می گیرند مواد آنها و خود تله ها در داخل مواد انباری نیفتند.

منابع :

1- باقری زنوز، ابراهیم . 1365 ، سخت بال پوشان زیان آور محصولات غذایی و صنعتی، مرکز نسر سپهر ، تهران، 309 صفحه .

2- باقری زنوز، ابراهیم ، 1363 ، روشهای مبارزه با آفات انباری و قرنطینه ای انتشارات ادیب، 252 صفحه .

3- سپاسگزاریان ، حسین 1357 ، آفات انباری ایران و طرق مبارزه با آنها ، انتشارات دانشگاه تهران ، شماره 1026 . 278 صفحه .

4- Avidov, Z. and Harpaz, I. 1969. Plant Pests of Israel . Israel univ. Press. Jerusalem. 549 PP.

5- Metcalf. F.and Matcalf. 1962 . Destructive and Useful Insects. Mcgra w Hillbood company, New York, San Francisco. Toronto, London 1087 PP.

6- Munro, J.W. 1966. Pests of  stored products. Hutchinson and Co. LTD. London. Melbourne. Sydney. Auckland . Bombay. Toronto. Johanseburg. New York. 234pp.

7- Rees, D. 2008. Insects of Stored Products. SBS Publishers and Distributors PVT. LTD. 181. PP.